انتخاب فرآیند رنگرزی و تکمیل عمدتاً بر اساس تنوع، مشخصات و الزامات محصول نهایی پارچه است که میتوان آن را به پیش تصفیه،رنگرزیg، چاپ، پس از اتمام و غیره.
پیش تصفیه
الیاف طبیعی حاوی ناخالصیهایی هستند که در فرآیند پردازش پارچه، دوغاب، روغن و آلودگی را به آن اضافه میکنند. وجود این ناخالصیها نه تنها مانع پیشرفت روان رنگرزی و پردازش نهایی میشود، بلکه بر عملکرد سایشی پارچه نیز تأثیر میگذارد.
هدف از پیش تصفیه، اعمال عملیات شیمیایی و مکانیکی فیزیکی برای حذف ناخالصیهای روی پارچه، سفید و نرم کردن پارچه و داشتن نفوذپذیری خوب برای برآورده کردن الزامات رنگرزی و تولید محصولات نیمهساخته واجد شرایط برای رنگرزی، چاپ و تکمیل است.
پنبه: آمادهسازی پارچه خام، سوزاندن، آهارگیری، جوشاندن، سفید کردن، مرسریزه کردن. پلیاستر: آمادهسازی پارچه، تصفیه (قلیای مایع و غیره)، پیشآبرفت، رزرو، کاهش وزن قلیایی (قلیای مایع و غیره).
آواز خواندن
معمولاً پارچه خاکستری پس از ورود به کارخانه چاپ و رنگرزی از کارخانه نساجی، ابتدا باید بازرسی، برگردانده، بچینگ، چاپ و دوخت شود و سپس رنگآمیزی شود.
دلایل:
(1) روی پارچهای که خیلی زیاد نمیسوزد، طولهای مختلف؛
(2) درجه پرداخت ضعیف است، آلودگی آسان است.
(3) به ترتیب رنگرزی و تکمیل پشم ژونگی، چاپ و نقصهای رنگرزی.
هدف آواز خواندن:
(1) بهبود درخشندگی پارچه؛ بهبود پرداخت نهایی؛
(2) بهبود مقاومت در برابر پرزدهی (به ویژه پارچه الیاف شیمیایی)؛
(3) بهبود سبک، سوزاندن میتواند پارچه را ترد کند، استخوان بود.
طراحی
در فرآیند بافندگی، تار تحت کشش و اصطکاک بیشتری قرار میگیرد که به راحتی پاره میشود. به منظور کاهش پارگی تار، بهبود راندمان بافندگی و کیفیت پارچه خاکستری، لازم است نخ تار قبل از بافت آهار زده شود. الیاف موجود در نخ به هم میچسبند و در هم نگه میدارند و یک لایه دوغاب جامد روی سطح نخ تشکیل میدهند که نخ را سفت و صاف میکند و در نتیجه مقاومت پارگی و مقاومت در برابر سایش نخ را بهبود میبخشد.
هدف از آهارگیری: پس از آهارگیری، دوغاب به الیاف نفوذ کرده و تا حدودی به سطح تار متصل میشود. این دوغاب ضمن بهبود عملکرد نخ، سیال رنگرزی و تکمیل را آلوده میکند، مانع از واکنش شیمیایی بین الیاف و مواد رنگرزی و شیمیایی میشود و انجام رنگرزی و تکمیل را دشوار میسازد.
(1) مقدمهای بر دوغابهای رایج
دوغاب طبیعی: نشاسته، صمغ جلبک دریایی، صمغ و غیره
خواص نشاسته:
۱. در صورت تجزیه اسیدی؛
② در مورد پایداری قلیایی، تورم؛
۳- در مورد اکسیدانها، میتوان آنها را تجزیه کرد؛
④ توسط تجزیه آنزیمی نشاسته.
دوغاب شیمیایی: مشتقات سلولز مانند هیدروکسی متیل سلولز (CMC)، پلی وینیل الکل (PVA)، پلی اکریلیک اسید، پلی استر و غیره.
خواص پی وی سی:
① در برابر اسید و باز پایدار است، ویسکوزیته کاهش نمییابد؛
② توسط اکسیدان تخریب میشود.
③ کاربرد گسترده، سازگاری خوب، بدون واکنش اختلاط
(2) روشهای معمول برای کاهش اندازه
۱. آهارگیری قلیایی
یکی از روشهای پرکاربرد در کارخانههای رنگرزی خانگی است، اما نرخ آهارگیری آن بالا نیست و سایر ناخالصیها را میتوان هنگام آهارگیری حذف کرد.
مکانیسم: استفاده از محلول رقیق هیدروکسید سدیم، دوغاب نشاسته تحت عمل پدیده تورم قلیایی (یا تورم)، واکنش شیمیایی رخ نمیدهد، به طوری که دوغاب از ژل به محلول، نیروی اتصال بین فیبر و دوغاب را کاهش میدهد و سپس از شستشو و نیروی مکانیکی برای حذف آن استفاده میکند. برای دوغابهای PVA و پلی اکریلات، قادر به حل کردن هیدروکسید سدیم در محلولهای رقیق است.
(نشاسته) آنزیم زدایی
آنزیمها، آنزیمها، کاتالیزورهای زیستی نیز نامیده میشوند.
ویژگیها: نرخ آهارگیری بالا، به الیاف آسیب نمیرساند، فقط برای نشاسته است، نمیتواند ناخالصیها را حذف کند.
ویژگیها: الف. راندمان بالا. ب. اختصاصی بودن: یک آنزیم میتواند تنها یک واکنش یا حتی یک واکنش خاص را کاتالیز کند. ج. فعالیت تحت تأثیر دما و مقدار PH قرار میگیرد.
برای دوغابهای نشاستهای یا دوغابهای مخلوط نشاسته (که نشاسته غالب است)، میتوان از آمیلاز برای آهارگیری استفاده کرد.
آهارگیری با اسید
کاربرد خانگی زیاد نیست، زیرا استفاده از آن به راحتی به الیاف آسیب میرساند و بیشتر با روشهای دیگر ترکیب میشود. روش دو مرحلهای اتخاذ میشود: آهارگیری قلیایی - آهارگیری اسیدی. آهارگیری اسیدی میتواند نشاسته را هیدرولیز کند، نمک معدنی را حذف کند و غیره و یکدیگر را جبران کند.
آهارگیری اکسیداسیون
عامل اکسید کننده: NaBrO2 (سدیم برومیت) H2O2، Na2S2O8، (NH4) 2S2O8 و غیره
اصل: عامل اکسید کننده میتواند انواع دوغاب را اکسید و تجزیه کند، وزن مولکولی و ویسکوزیته آن به میزان زیادی کاهش مییابد، حلالیت در آب افزایش مییابد و از چسبیدن دوغاب به فیبر جلوگیری میشود و سپس هیدرولیزات با شستشوی کارآمد حذف میشود.
(1) جوشاندن
هدف از جوشاندن، حذف ناخالصیهای الیاف و بهبود خواص پردازش پارچه، به ویژه قابلیت خیس شدن آن است.
ناخالصیهای طبیعی: برای پارچههای پنبهای خالص، عمدتاً موجودات همراه الیاف یا موجودات مرتبط، از جمله موم روغنی، پکتین، پروتئین، خاکستر، رنگدانه و پوسته پنبه دانه.
ناخالصیهای مصنوعی: ناخالصیهایی مانند روغن، عامل ضد الکتریسیته ساکن و روغن، زنگزدگی و دوغاب باقیمانده که در فرآیند ریسندگی و بافندگی اضافه میشوند.
این ناخالصیها به طور جدی بر قابلیت خیس شدن پارچه تأثیر میگذارند و مانع رنگرزی و تکمیل پارچه میشوند و باید در سیستم شستشو با هیدروکسید سدیم به عنوان ماده اصلی و سورفکتانتها به عنوان ماده کمکی حذف شوند.
(2) سفید کردن
پس از جوشاندن، بیشتر ناخالصیهای طبیعی و مصنوعی رویپارچهحذف میشوند، اما برای پارچههای سفید شده و رنگ روشن، سفید کردن نیز لازم است. یعنی حذف رنگدانه، بهبود سفیدی به عنوان هدف اصلی فرآیند سفید کردن.
الیاف شیمیایی حاوی رنگدانه نیستند، پس از جوشاندن بسیار سفید میشوند و الیاف پنبه پس از شستشو هنوز رنگدانه دارند، سفیدی ضعیفی دارند، بنابراین سفید کردن عمدتاً برای از بین بردن ناخالصیهای طبیعی روی الیاف پنبه است.
(3) سفیدکننده
نوع اکسیداسیون: هیپوکلریت سدیم، پراکسید هیدروژن و کلریت سدیم و غیره، که عمدتاً در الیاف پنبه و پارچههای مخلوط استفاده میشود.
کاهش یافته: NaHSO3 و پودر بیمه و غیره، که عمدتاً برای پارچههای الیاف پروتئینی استفاده میشود.
(4) سفید کردن با هیپوکلریت سدیم:
سفید کردن با هیپوکلریت سدیم بیشتر برای سفید کردن پارچههای نخی و پارچههای مخلوط پنبهای و گاهی اوقات برای سفید کردن پارچههای مخلوط پنبهای پلیاستر نیز استفاده میشود. با این حال، نمیتوان از آن برای سفید کردن الیاف پروتئینی مانند ابریشم و پشم استفاده کرد، زیرا هیپوکلریت سدیم اثر مخربی بر الیاف پروتئینی دارد و باعث زرد شدن و آسیب دیدن الیاف میشود. در فرآیند سفید کردن، علاوه بر تخریب رنگدانههای طبیعی، خود الیاف پنبه نیز ممکن است آسیب ببیند، بنابراین لازم است شرایط فرآیند سفید کردن کنترل شود تا کیفیت ظاهری و داخلی آن تضمین شود.
هیپوکلریت سدیم به راحتی تولید میشود، هزینه کمی دارد، عملیات سفید کردن هیپوکلریت سدیم راحت است، تجهیزات سادهای دارد، اما از آنجا که سفید کردن هیپوکلریت سدیم برای حفاظت از محیط زیست مضر است، به تدریج با پراکسید هیدروژن جایگزین میشود.
(5) سفید کردن با پراکسید هیدروژن H2O2:
پراکسید هیدروژن که به عنوان پراکسید هیدروژن نیز شناخته میشود، فرمول مولکولی H2O2 دارد. سفید کردن با پراکسید هیدروژن، سفید کردن با اکسیژن نامیده میشود. پایداری محلول پراکسید هیدروژن در شرایط قلیایی بسیار ضعیف است. در نتیجه، پراکسید هیدروژن تجاری خاصیت اسیدی ضعیفی دارد.
پارچه سفید شده با پراکسید هیدروژن سفیدی خوب و رنگ خالصی دارد و در هنگام نگهداری به راحتی زرد نمیشود. این ماده به طور گسترده در سفید کردن پارچه پنبهای استفاده میشود. سفید کردن با اکسیژن سازگاری بیشتری نسبت به سفید کردن با کلر دارد، اما قیمت پراکسید هیدروژن بالاتر از هیپوکلریت سدیم است و سفید کردن با اکسیژن به تجهیزات استیل ضد زنگ نیاز دارد، مصرف انرژی بیشتری دارد و هزینه آن بالاتر از سفید کردن با کلر است.
در حال حاضر، روش سفیدگری با بخار با عرض باز بیشتر در کارخانههای چاپ و رنگرزی استفاده میشود. این روش دارای درجه بالایی از تداوم، اتوماسیون و راندمان تولید، جریان فرآیند ساده و عدم تولید آلودگی زیستمحیطی است.
۵. مرسریزه (پارچه نخی)
منسوجات تحت حالت خاصی از کشش، با کمک سود سوزآور غلیظ، و حفظ اندازه مورد نیاز، میتوانند درخشندگی ابریشمی به دست آورند، این فرآیند مرسریزاسیون نامیده میشود.
(1) هدف از مرسریزاسیون:
الف) بهبود براقیت سطح و حس پارچه، به دلیل تورم الیاف، چیدمان الیاف منظمتر و انعکاس نور منظمتر است، در نتیجه براقیت بهبود مییابد.
ب. افزایش سرعت رنگرزی پس از اتمام مرسریزاسیون، کاهش ناحیه الیاف، افزایش ناحیه آمورف و احتمال ورود رنگها به الیاف، افزایش سرعت رنگرزی نسبت به الیاف پنبه مرسریزه شده تا 20 درصد و بهبود درخشندگی و در عین حال افزایش قدرت پوشش جلویی مرده.
ج. برای بهبود پایداری ابعادی، مرسریزاسیون اثر طراحی را نهایی کرده، میتواند چین و چروک طناب را از بین ببرد، و بیشتر میتواند الزامات کیفیت رنگرزی و چاپ محصولات نیمه و نیمه را برآورده کند. مهمترین چیز این است که پس از مرسریزاسیون، پایداری تغییر شکل انبساط پارچه تا حد زیادی بهبود یافته است، بنابراین میزان انقباض پارچه تا حد زیادی کاهش مییابد.
۶. تصفیه، پیشانقباض (پارچه الیاف شیمیایی)
هدف از تصفیه پیش از انقباض، عمدتاً حذف روغن، دوغاب و کثیفی جذب شده روی پارچه (الیاف) در حین نگهداری و حمل و نقل پارچه است و در عین حال، برخی از الیگومرهای روی الیاف نیز میتوانند در تصفیه با دمای بالا حل شوند. پارچه خاکستری باید قبل از مقدار قلیایی از قبل منقبض شود و مواد افزودنی مانند اولئین و سود سوزآور عمدتاً اضافه شوند. پیش تصفیه پارچه الیاف شیمیایی در دستگاه رنگرزی با دمای بالا و فشار بالا انجام میشود.
۷. کاهش قلیا (پارچه الیاف شیمیایی)
(1) اصل و اثر کاهش قلیا
عملیات کاهش قلیایی فرآیندی است که در آن پارچه پلیاستر در دمای بالا و قلیای غلیظ سوزانده شده، عملآوری میشود. الیاف پلیاستر توسط پیوند استر زنجیره مولکولی پلیاستر روی سطح الیاف در محلول آبی هیدروکسید سدیم هیدرولیز و شکسته میشود و محصولات هیدرولیز با درجات پلیمریزاسیون مختلف به طور مداوم تشکیل میشوند و در نهایت سدیم ترفتالات محلول در آب و اتیلن گلیکول تشکیل میشوند. تجهیزات کاهش قلیایی عمدتاً شامل سه نوع دستگاه رنگرزی سرریز، دستگاه کاهش مداوم، دستگاه کاهش متناوب است، به جز دستگاه رنگرزی سرریز. دستگاههای کاهش مداوم و متناوب میتوانند قلیای باقی مانده را بازیافت کنند. برای اطمینان از پایداری شکل ظاهری و اندازه پارچه خاکستری برای برخی از محصولات کاهش قلیایی، لازم است یک فرآیند از پیش تعیین شده اضافه شود و سپس وارد فرآیند رنگرزی شود.
زمان ارسال: ۲۸ فوریه ۲۰۲۵